“ญี่ปุ่น” ขึ้นชื่อว่า เป็นหนึ่งในประเทศที่สะอาดที่สุดในโลก แม้ในย่านที่พลุกพล่านที่สุดของโตเกียว ก็แทบจะไม่เห็นเศษขยะตกอยู่ตามถนน แต่ด้วยจำนวนนักท่องเที่ยวที่เพิ่มขึ้นมากในช่วงไม่กี่ปีมานี้ ส่งผลให้เมืองที่เคยสะอาดเต็มไปด้วยขยะที่ถูกทิ้งเกลื่อนตามที่ต่างๆ โดยเฉพาะย่านท่องเที่ยวยอดนิยมอย่าง ชิบูยะ จนถึงขั้นเจ้าหน้าที่ออกมาตรการห้ามดื่มแอลกอฮอล์ในที่สาธารณะ เพื่อลดปริมาณการทิ้งขยะตามท้องถนน

ปริมาณของขยะที่ถูกทิ้งในชิบูยะ ราวร้อยละ 75 เป็นบรรจุภัณฑ์ขนม ซองอาหาร และแก้วเครื่องดื่มแบบซื้อกลับบ้าน ผลสำรวจล่าสุดของ องค์การส่งเสริมการท่องเที่ยวแห่งชาติของญี่ปุ่น ระบุว่า ปัญหาที่นักท่องเที่ยวต่างชาติบ่นมากที่สุด คือ การเรื่องขาดแคลนถังขยะ มีนักท่องเที่ยวมากกว่าร้อยละ 20 บอกว่า การหาที่ทิ้งซองขนมหรือขวดเครื่องดื่มเป็นสิ่งที่น่าหงุดหงิดที่สุดระหว่างการเดินทางในญี่ปุ่น

วัฒนธรรมญี่ปุ่น ถือว่าการเดินไปกินอาหารไปเป็นมารยาทที่ไม่เหมาะสม คนญี่ปุ่นส่วนใหญ่จึงซื้ออาหารแล้วนำกลับไปกินที่บ้านหรือที่ทำงาน จากนั้นจึงทิ้งขยะไว้ที่นั่น ในกรณีที่ต้องกินระหว่างทาง ก็จะพกถุงเล็กๆ ไว้ใส่ขยะและพกติดตัวไว้จนกว่าจะเจอที่ทิ้งอย่างเหมาะสม

หากมองอีกมุมหนึ่ง ระบบของญี่ปุ่นก็เป็นเครื่องเตือนใจว่า มารยาททางสังคมและความรับผิดชอบร่วมกัน เป็นสิ่งที่ทำให้ประเทศนี้สะอาดอย่างน่าทึ่ง แม้จะไม่มีถังขยะสาธารณะในแบบที่นักท่องเที่ยวคาดหวังอยากให้มีก็ตาม

ญี่ปุ่นเคยมีถังขยะสาธารณะมากกว่านี้ แต่หลังเกิดเหตุการณ์ก่อการร้ายด้วยแก๊สซารินในรถไฟใต้ดินโตเกียวเมื่อปี 1995 ซึ่งคร่าชีวิตผู้คนไป 14 ราย ถังขยะจำนวนมากในสถานีจึงถูกนำออกไป เพื่อลดความเสี่ยงในการซ่อนวัตถุระเบิดหรือสิ่งอันตรายอื่นๆ และมีการรื้อถังขยะออกเป็นวงกว้าง นอกจากนี้ ปัญหาการนำขยะครัวเรือนมาทิ้ง ความกังวลด้านสุขอนามัยช่วงโควิด การขาดแคลนแรงงาน และต้นทุนการดูแลรักษาที่สูง ยิ่งเร่งให้ถังขยะสาธารณะของญี่ปุ่นหายไป  เมื่อถังสาธารณะลดลง ร้านสะดวกซื้อจึงกลายเป็นจุดทิ้งขยะไปโดยปริยาย ส่งผลให้ขยะล้น บางร้านตัดสินใจนำถังขยะออกไปในที่สุด

ล่าสุด เมื่อวันที่ 10 ธันวาคมที่ผ่านมา มีการยื่นข้อบัญญัติ “Clean Town Shibuya” ฉบับปรับปรุง กำหนดให้ร้านค้าที่เน้นการขายแบบซื้อกลับบ้านต้องติดตั้งถังขยะในจุดที่มองเห็นได้ชัดและเข้าถึงได้ง่าย ธุรกิจที่อยู่ในข่ายนี้รวมถึงร้านสะดวกซื้อ คาเฟ่ ร้านฟาสต์ฟู้ด และร้านขายอาหารแบบซื้อกลับ ต้องติดตั้งถังขยะไว้ให้บริการ หากไม่ปฏิบัติตามจะมีโทษปรับ 50,000 เยน โดยพื้นที่ที่จะต้องติดตั้งถังขยะครอบคลุมบริเวณรอบสถานีชิบูยะ ฮาราจูกุ และเอบิสุ

หากข้อบังคับนี้ได้รับความเห็นชอบ ก็จะเริ่มมีผลบังคับใช้ในเดือนเมษายน 2026 และเริ่มปรับจริงในเดือนมิถุนายน โดยการบังคับใช้จะดำเนินไปเป็นลำดับ เริ่มจากการตักเตือน คำสั่งให้ปรับปรุง การเปิดเผยชื่อร้านที่ไม่ปฏิบัติตาม และสุดท้ายคือ โทษปรับ 50,000 เยน ส่วนบุคคลที่ถูกจับได้ว่าทิ้งขยะจะถูกปรับ 2,000 เยน

แม้เจ้าของธุรกิจบางรายจะเห็นด้วยกับเจตนารมณ์ของนโยบาย แต่ก็มีผู้ที่กังวลว่าการทิ้งขยะไม่ถูกประเภทจะทำให้ถังขยะของร้านล้นจนรับมือไม่ไหว รวมถึงความกังวลเกี่ยวกับนักท่องเที่ยวต่างชาติที่สับสนกับกฎการแยกขยะของญี่ปุ่น ทำให้ภาระการแยกขยะตกอยู่กับเจ้าของร้าน

ที่มา
Tokyo considering law requiring more trash cans following litter increase in heavily touristed area
Why are there no trash cans on Tokyo streets? As a first-time tourist, I had to find out
Shibuya Will Fine Businesses Without Garbage Cans as Tourist Trash Crisis Piles Up