รัฐบาลจีนเตรียมลงทุนมหาศาลเพื่อผลักดัน “ซิลเวอร์อีโคโนมี” หรือเศรษฐกิจของผู้สูงวัย เพื่อรองรับการเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วของประชากรสูงอายุในจีน แต่ทว่าผู้สูงอายุของจีนส่วนใหญ่ไม่มีกำลังทรัพย์มากพอจะจับจ่ายหรือบริโภคผลิตภัณฑ์และบริการที่ออกแบบเพื่อตอบโจทย์เศรษฐกิจผู้สูงวัย

จีนเป็นหนึ่งในประเทศที่จำนวนประชากรสูงอายุเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว องค์การอนามัยโลก คาดว่า ภายในปี 2040 จำนวนผู้ที่อายุมากกว่า 60 ปีในจีนจะมีสัดส่วนเป็นร้อยละ 28 ของประชากรทั้งประเทศ ขณะที่เมื่อปลายปี 2024 เป็นครั้งแรกที่รัฐบาลจีนขยายอายุเกษียณออกไปจากเดิม เพื่อตอบรับกับแนวโน้มที่รวดเร็วของประชากรสูงวัย โดยผู้หญิงจีนที่ทำงานในภาคการผลิตอายุเกษียณขยับจาก 50 ปีไปเป็น 55 ปี ผู้หญิงที่ทำงานสำนักงาน อายุเกษียณขยับจาก 55 ปีไปเป็น 58 ปี ขณะที่อายุเกษียณของผู้ชาย ขยับจาก 60 ปีไปเป็น 63 ปี

บ้านพักวัยเกษียณอายุ เป็นหนึ่งในธุรกิจที่มีการคาดการณ์ว่า จะช่วยขับเคลื่อนเศรษฐกิจสีเงินของจีน ตัวอย่างบ้านพักผู้สูงอายุในเมืองฝอซาน มณฑลกวางตุ้ง เป็นอาคารสูง 7 หลัง สร้างโดยฝอซานเรียลเอสเตท และดำเนินการโดยฝอซานแคร์ ซึ่งเป็นเครือบริษัทใหญ่ของจีน แต่ละอาคารมีโรงอาหารที่รองรับคนได้ราว 800 คน และมีสถานที่สำหรับดูแลสุขภาพคนชราได้ถึงราว 200 คน

ราคาเช่าอพาร์ตเมนต์ของที่นี่ แบบ 1 ห้องนอน 1 ห้องน้ำ มีห้องครัว ตกเดือนละเกือบ 8,700 หยวน หรือราว 38,000 บาท  หากเป็นราคาขายจะตกราคาห้องละ 1.25 ล้านหยวน หรือราว 5.7 ล้านบาท ซึ่งคนตัดสินใจซื้ออพาร์ตเมนต์ที่นี่ หากจ่ายเงินพิเศษก็จะรับการบริการดูแลสุขภาพแบบเต็มรูปแบบ

“อพาร์ตเมนต์ของเรามีทั้งแบบให้เช่ารายเดือน หรือเช่า 6 เดือน หรือ 1 ปี เพื่อให้ผู้สูงอายุให้สัมผัสประสบการณ์ของการอยู่อาศัยที่นี่ รวมถึงดูว่าบริการของเราเป็นยังไง เรามักกระตุ้นให้พวกเขาซื้อพาร์ตเมนต์ของเรา ซึ่งจะเป็นทางเลือกที่ดีที่สุด” เจ้าหน้าที่ของฝอซานแคร์กล่าว

มีการคาดการณ์ว่า “เกรย์อีโคโนมี” หรือ “เศรษฐกิจผู้สูงอายุ” ในจีนจะเติบโตภายในไม่กี่ปีจากนี้ ซึ่งผู้จัดการของบ้านพักคนเกษียณอายุในฝอซานบอกว่า เขาหวังว่าท้ายที่สุดแล้วที่นี่จะทำกำไรได้ในไม่ช้า

“ตลาดของการดูแลผู้สูงอายุของจีนยังอยู่ในขั้นเริ่มต้น ซึ่งตอนนี้มีการลงทุนไปจำนวนมาก คนที่นี่มักคิดว่ามีบ้านพักวัยเกษียณอยู่เกลื่อนไปหมด แต่ภายใน 5 ถึง 10 จากนี้ มันจะกลายเป็นของหายาก”  หลิว เฟย ผู้จัดการบ้านพักคนเกษียณอายุที่ซุงกิงการ์เดนกล่าว

ปัจจุบัน บ้านพักสำหรับวัยเกษียณทั่วประเทศจีน มีราวครึ่งหนึ่งเท่านั้นที่ถูกจับจอง ขณะที่บ้านพักวัยเกษียณที่ฝอซาน หลังผ่านไป 7 ปี มากกว่าร้อยละ 70 ของห้องพักถูกปล่อยเช่าหรือขายทิ้ง

ขณะที่ชาวจีนจำนวนไม่น้อยคิดว่า การไปอยู่บ้านพักวัยเกษียณไม่สอดคล้องกับวิถีของจีน และยังแพงเกินไปสำหรับผู้สูงอายุอีกจำนวนมากที่ได้รับเงินบำนาญรายเดือนจากรัฐในจำนวนเพียงเล็กน้อย

“บ้านพักวัยเกษียณที่ดีๆ ราคาสูง คนแก่ๆ อย่างเราไม่มีปัญญาหรอก” หญิงสูงอายุรายหนึ่งกล่าว

เช่นเดียวกับหญิงสูงอายุอีกรายหนึ่ง กล่าวว่า เธอไม่มีทางไปอยู่บ้านพักวัยเกษียณเด็ดขาด เพราะเธอมีทั้งลูกสาวลูกชายคอยดูแล บ้านพักวัยเกษียณจึงไม่จำเป็นสำหรับเธอ

นอกจากบ้านพักวัยเกษียณที่ดำเนินการโดยรัฐจะมีราคาแพงเกินไปสำหรับชาวจีนจำนวนมากแล้ว ยังมีผู้สูงอายุอีกมากที่ต้องการความช่วยเหลือ เช่น ชายวัย 82 ปีที่ต้องดูแลภรรยาที่ป่วยด้วยโรคเส้นเลือดสมอง และต้องพึ่งพาอาสาสมัครในการนำยามาส่งให้ที่บ้าน

“บ้านพักวัยเกษียณไม่อยู่ในคำถามของผม พูดตรงๆ มันแพงเกินไป ภรรยาผมได้บำนาญสองพันกว่าหยวน ผมได้สามพันหยวน ในเรื่องการเงินแล้วมันไม่มีทางเลย” ชายวัย 82 ปีกล่าว

ปัจจุบัน จีนมีประชากรผู้สูงอายุที่อายุเกิน 60 ปีมากกว่า 310 ล้านคน รัฐบาลจีนให้การสนับสนุนเศรษฐกิจผู้สูงอายุด้วยการสร้างอุทยานอุตสาหกรรมขนาดใหญ่จำนวน 10 แห่ง โดยมุ่งเป้าไปที่ประชากรสูงอายุทั้งในเรื่องเทคโนโลยีการดูแลสุขภาพ การท่องเที่ยว และผลิตภัณฑ์ต่างๆ

ในงานเทรดแฟร์ที่จัดขึ้นที่มหานครเซี่ยงไฮ้ มีการนำอุปกรณ์เครื่องมือต่างๆ ที่คาดว่าจะจำหน่ายให้กับผู้สูงอายุมาจัดแสดง รวมถึงโครงการบ้านพักวัยเกษียณ โดยรัฐบาลจีนมีแผนที่จะลงทุนจำนวนมหาศาลเพื่อส่งเสริมการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานต่างๆ รองรับ

มีบริษัทสตาร์ทอัพและผู้ประกอบการหลายรายในจีนที่มองไปสู่อนาคตของเศรษฐกิจสีเงิน เช่น โรงงานผลิตหุ่นยนต์ลักษณะคล้ายมนุษย์ในเซี่ยงไฮ้ ที่ได้รับการสนับสนุนจากรัฐบาลท้องถิ่นเซี่ยงไฮ้ โดยทางเจ้าของโรงงานตั้งเป้าที่จะผลิตหุ่นยนต์เป็นพิเศษสำหรับผู้สูงอายุในอีก 2 ถึง 3 ปีข้างหน้า

“หุ่นยนต์มีศักยภาพที่ยอดเยี่ยมสำหรับซิลเวอร์อีโนโนมี โดยมันมีการทำงานหลายๆ อย่างที่จำเป็นสำหรับคนสูงอายุ เช่น การอยู่เป็นเพื่อน หรือการสื่อสารพูดคุย มันยังช่วยเรื่องการออกกำลังกาย อย่างการเต้น ร้องเพลงได้ด้วย” เจ้าของโรงงานหุ่นยนต์ฮิวแมนอยด์ในเซี่ยงไฮ้กล่าว

แม้รัฐบาลจีนจะพยายามส่งเสริมเศรษฐกิจผู้สูงอายุ แต่ทว่า ประชากรผู้สูงอายุส่วนใหญ่ของจีนยังอยู่ในความยากจน และได้รับเงินบำนาญรายเดือนจากรัฐในจำนวนเพียงน้อยนิด การที่พวกเขาจะเป็นเจ้าของหุ่นยนต์ในบ้านสักตัว หรือแม้แต่เป็นเจ้าของบ้านพักวัยเกษียณสักหลังหนึ่ง คงไม่ใช่เรื่องง่าย ยังไม่รวมถึงข้อเท็จจริงที่ว่า บ้านพักวัยเกษียณไม่ได้รับความนิยมในหมู่ผู้สูงอายุของจีน ไม่ว่าจะในเขตเมืองหรือตามชนบทก็ตาม

อ้างอิง
China Pensioners can't afford nursing homes
Ageing and health in China
China raises retirement age for first time since 1950s