เรือนจำมัตสึยามะ หรือที่รู้จักกันในฐานะ “เรือนจำไร้กำแพง” มีเป้าหมายสร้างสิ่งแวดล้อมให้ผู้ต้องขังสามารถปรับตัวกับความเป็นไปของโลกภายนอก เพื่อหลังจากพ้นโทษไป ผู้ต้องขังเหล่านี้จะสามารถปรับตัวเข้ากับชีวิตนอกเรือนจำได้อย่างมีศักดิ์ศรี

ช่วงฤดูร้อนในจังหวัดเอฮิเมะ ประเทศญี่ปุ่น ชายคนหนึ่งกำลังทำงานเชื่อมโลหะในโรงงานต่อเรือ ขณะที่รอบตัวของเขาก็มีชายอีกหลายคนกำลังตั้งหน้าตั้งตาทำงานด้วยความตั้งใจ ผู้ชายกลุ่มนี้อาศัยอยู่ในหอพักในบริเวณโรงงานและทำงานในวันธรรมดา ส่วนช่วงเสาร์อาทิตย์ พวกเขาต้องเดินทางกลับ “เรือนจำ” สถานที่ที่จองจำพวกเขา

ใช่แล้ว! ชายกลุ่มนี้คือนักโทษที่ต้องคดีและถูกตัดสินจำคุกอยู่ใน เรือนจำมัตสึยามะ แต่สิ่งที่ทำให้เรือนจำแห่งนี้แตกต่่างจากเรือนจำที่หลายคนคุ้นเคย คือที่นี่ไม่มีกำแพงสูงหรือแท่งเหล็กเหมือนกับสถานที่คุมขังทั่วไป อาจกล่าวได้ว่าเรือนจำมัตสึยามะแห่งนี้คือ “เรือนจำไร้กำแพง” ที่มีเป้าหมายเพื่อช่วยให้นักโทษสามารถกลับคืนสู่่สังคมได้อย่างมีศักดิ์ศรีและมีประสิทธิภาพนั่นเอง

โครงการเรือนจำไร้กำแพง เป็นกลุ่มการศึกษาที่จัดตั้งขึ้นโดย Nippon Foundation โดยทำงานร่วมกับ กระทรวงยุติธรรมของญี่ปุ่น และกลุ่มบริษัทเอกชนมากมาย เพื่อศึกษาและต่อยอดการจัดตั้งเรือนจำไร้กำแพงให้กระจายไปทั่วประเทศ ซึ่งโครงการดังกล่าวจะเน้นที่การสร้างทักษะและอาชีพให้กับผู้ต้องขัง พร้อมกับฝึกให้ผู้ต้องขังสามารถพึ่งพาตัวเองได้ ขณะเดียวกันก็สร้างสิ่งแวดล้อมที่เหมือนในโลกความเป็นจริง เพื่อเตรียมพร้อมสำหรับการออกมาใช้ชีวิตในโลกภายนอก เมื่อพวกเขาถูกปล่อยตัวจากเรือนจำ และเมื่อผู้ต้องขังพ้นโทษ ทางโครงการจะเป็นผู้จัดหางานและที่อยู่อาศัยให้กับผู้ต้องขังที่พ้นโทษไปแล้วอีกด้วย

สำหรับผู้ต้องขังแล้ว การใช้ชีวิตอยู่ในเรือนจำทำให้พวกเขาถูกตัดขาดจากโลกภายนอก ทำให้เมื่อพ้นโทษและถูกปล่อยตัวออกจากเรือนจำ หลายคนไม่สามารถปรับตัวให้เข้ากับสังคมในช่วงเวลานั้นๆ ได้ ทำให้พวกเขาต้องกลับไปเดินทางสายอาชญากรรมอีกครั้ง

อย่างไรก็ตาม โครงการนี้ก็ยังถูกวิพากษ์วิจารณ์เรืิ่องความปลอดภัยจากคนในสังคมอยู่ไม่น้อย หลังจากในปี 2018 มีผู้ต้องขังคนหนึ่งหนีออกจากโรงงานต่อเรือดังกล่าว และว่ายน้ำหนีไป ซึ่งเหตุการณ์นั้นได้สร้างความหวาดกลัวและวิตกกังวลให้กับคนทั่วไปเป็นอย่างมาก

จากข้อมูลของกระทรวงยุติธรรม มีผู้ต้องขังเพียงร้อยละ 6.4 เท่านั้น ที่พ้นโทษจากเรือนจำมัตสียามะ ที่จะทำความผิดซ้ำและถูกตัดสินให้จำคุกอีกครั้ง ซึ่งตัวเลขดังกล่าวเป็นตัวเลยที่ต่ำกว่าค่าเฉลี่ยของประเทศ

ปัจจุบันนี้ ประเทศญี่ปุ่นมีโทษจำคุกที่มีความแตกต่่างกัน โดยมีการแบ่งกลุ่มเป็นนักโทษที่สามารถทำงานได้และไม่สามารถทำงานได้ อย่างไรก็ตาม จะมีการรวมนักโทษทั้งสองกลุ่มให้กลายเป็นกลุ่มเดียวกันในเดือนมิถุนายน 2025 โดยจะเน้นให้ความสำคัญเรื่องการเสริมทักษะการทำงาน การศึกษา และช่วยให้ผู้ต้องขังสามารถกลับคืนสู่สังคมได้อย่างมีศักดิ์ศรี

อ้างอิง
'Prisons without walls' boost inmates in their return to society
Despite escape, open-type prison facilities serve important role