“มันจะไม่ยอดเยี่ยมเหรอหากพบว่ามีแอปเปิ้ลที่ไม่เคยมีใครได้ลิ้มรสมาก่อนในรอบ 50 หรือ 100 ปี”

ความคิดนี้เป็นจุดเริ่มต้นให้  ทอม บราวน์ อดีตวิศวกรเคมีในชนบทของนอร์ทแคโรไลนา สหรัฐอเมริกา เริ่มต้นภารกิจที่แสนท้าทายในการอนุรักษ์สายพันธุ์ของ “แอปเปิ้ล” ที่สูญหายไปในระหว่างศตวรรรษที่ 20 ซึ่งเขาประสบความสำเร็จด้วยการสามารถรักษาแอปเปิ้ลไว้ได้มากกว่า 1,200 สายพันธุ์ จากที่เคยเชื่อกันว่าแอปเปิ้ลเหล่านี้ได้สูญหายไปแล้ว

ทอม บราวน์ อดีตวิศวกรเคมี วัย 79 ปี ผู้อนุรักษ์พันธุ์แอปเปิ้ลท้องถิ่นกว่า 1,200 ชนิดไม่ให้สูญหาย

ก่อนหน้านี้ ทอม ไม่เคยสนใจเรื่องแอปเปิ้ลมาก่อน เขาไม่เคยได้ยินเรื่องการสูญพันธุ์ของแอปเปิ้ลสายพันธุ์ดั้งเดิมมาก่อนด้วยซ้ำ จนกระทั่งได้เจอแอปเปิ้ลพันธุ์ดั้งเดิมที่ "ตลาดนัดเกษตรกร" ในช่วงปลายทศวรรษ 1990

เรื่องราวการตามล่าหาแอปเปิ้ลสายพันธุ์ที่สาบสูญของ ทอม เริ่มในปี 1998 ที่ตลาดนัดเกษตรกรแห่งหนึ่ง เขาได้ความรู้ว่า มีแอปเปิ้ลไม่กี่พันธุ์ที่ถูกรักษาไว้จนเป็นแอปเปิ้ลมาตรฐานในศตวรรษที่ 18 และ 19 จึงเกิดแรงผลักดันให้เขาตัดสินใจทำโปรเจคท์ส่วนตัวหลังเกษียณด้วยการรักษาพันธุ์แอปเปิ้ลท้องถิ่นต่างๆ

ข้อมูลจาก มหาวิทยาลัยอิลลินอยส์ ระบุว่า มีแอปเปิ้ลราว 7,500 สายพันธุ์ที่แตกต่างกันกระจายอยู่ทั่วโลก และมีแอปเปิ้ลราว 2,500 สายพันธุ์อยู่ในสหรัฐอเมริกา แต่เมื่อการผลิตเชิงพาณิชย์เริ่มขึ้นในศตวรรษที่ 20 แอปเปิ้ลนับพันสายพันธุ์ก็เริ่มสูญหาย โดยที่จำนวนมากสูญหายไปตลอดกาล ปัจจุบันนี้ มีแอปเปิ้ลเพียง 11 ชนิด ซึ่งครองตลาดร้อยละ 90 ของสหรัฐอเมริกา

ทอม เริ่มต้นโดยหาประสบการณ์จากชาวสวนผลไม้ เขาเรียนรู้วิธีต่างๆ  ทั้งการเตรียมดิน การตัดแต่ง การทาบกิ่งต้นแอปเปิ้ล เขาได้พบชุมชนขนาดเล็กแห่งหนึ่งซึ่งเป็นผู้พัฒนาและผลิตผลไม้โดยใช้การวิจัย ทอมจึงเริ่มแกะรอยผลไม้ต่างๆ ที่ถูกลืม และแบ่งปันผลผลิตของผลไม้ที่สูญหายให้กับโลกอีกครั้ง

ทอมมองหาสวนผลไม้เก่าแก่ที่อยู่ในบันทึก “แอปปาลาเชีย” เป็นพื้นที่ปลูกแอปเปิ้ลเก่าแก่ที่มีประวัติยาวนาน เนื่องจากมีสภาพอากาศที่เอื้อต่อการปลูกแอปเปิ้ลได้หลายชนิด ทั้งแอปเปิ้ลสำหรับกินสดๆ แอปเปิ้ลสำหรับทำอาหาร แอปเปิ้ลสำหรับเอาไปทอด และแอปเปิ้ลสำหรับทำส่าเหล้า 

ในปี 1905 จำนวนชนิดของแอปเปิ้ลในสหรัฐอเมริกาดูเหมือนจะมีมากกว่า 14,000 ชนิด ในยุคนั้นการผลิตอาหารยังเป็นไปเพื่อการบริโภคภายในประเทศมากกว่าการส่งออกแบบทุกวันนี้ การเปลี่ยนแปลงเทคโนโลยีและพฤติกรรมของผู้บริโภคในศตวรรษที่ 20 ทำให้แอปเปิ้ลของอเมริกาลดลง ปลายศตวรรษที่ 20 มีการปลูกแอปเปิ้ลเพียง 100 ชนิดเพื่อการพาณิชย์ สวนแอปเปิ้ลส่วนใหญ่จึงถูกทอดทิ้ง ทำลาย ละเลย หรือถูกกลืนไปในผืนป่า ผลก็คือ แอปเปิ้ลนับพันชนิดหายไปจากการรับรู้ของชาวอเมริกัน

ทอมเริ่มเปิดเว็บไซต์ชื่อ Apple search ในปี 2003 และขึ้นภาพแอปเปิ้ลที่เขาค้นพบ พร้อมกับลงที่ติดต่อบนเว็บไซต์ เพื่อถามหาเบาะแสของแอปเปิ้ล เขาใช้เวลาส่วนใหญ่ไปกับการขับรถไปรอบๆ แอปปาลาเชีย เดินเคาะประตูตามบ้านเพื่อคุยเรื่องแอปเปิ้ล ออกตามหาสวนผลไม้เก่าที่ถูกอ้างถึงในบันทึกเก่า และไปตามคำบอกเล่าของคนแก่ที่พูดถึงต้นแอปเปิ้ลที่พวกเขารู้ตั้งแต่สมัยเด็ก มีคนจำนวนมากให้ที่ตั้งของต้นแอปเปิ้ลที่ยังอยู่เมื่อตอนที่พวกเขาเข้าสู่ช่วงอายุ 80 หรือ 90 ปี

เมื่อพบต้นแอปเปิ้ลที่ตามหา เขาจะเก็บตัวอย่างเพื่อเอาไปศึกษา การใช้ข้อมูลจากบันทึกของสวนผลไม้เก่า รวมถึงข้อมูลจากนักพฤกษาศาสตร์ เขาศึกษาและเปรียบเทียบใบ ลำต้น และลักษณะของผลแอปเปิ้ล รวมถึงรู้ว่าจะส่งตัวอย่างไปให้ใครที่จะสามารถนำเขาไปยังแอปเปิ้ลชนิดต่างๆ ได้

“ผมชอบความท้าทายในการค้นหาแอปเปิ้ลเก่าแก่ แอปเปิ้ลที่ผมชื่นชอบ คือ หนึ่งในที่ผมกำลังค้นหาอยู่ตอนนี้ แต่ว่ายังไม่เจอ” ทอมกล่าว

การค้นพบที่สำคัญของทอมครั้งหนึ่ง เป็นการค้นพบซ้ำของแอปเปิ้ลที่ชื่อ Junaluska ซึ่งที่มาของชื่อมาจากหัวหน้าอินเดียนแดงเผ่า เชอโรกี ที่เกิดช่วงปลายศตวรรษที่ 18 และชื่นชอบแอปเปิ้ลเป็นอย่างมาก หลังเผยแพร่เรื่องราวนี้ลงบนเว็บไซต์ Apple search เขาได้รับการยืนยันว่า ยังมีต้นแอปเปิ้ลเก่าแก่ที่ยังมีชีวิตอยู่ในสวนหลังบ้านของหญิงชรารายหนึ่ง นับจากการค้นพบ Junaluska เขาได้บริจาคต้นไม้ให้กับอนุสรณ์สถาน Junaluska และสุสานของผู้นำคนสุดท้ายของเชอโรกี

ถึงตอนนี้ ทอมรักษาพันธุ์แอปเปิ้ลไว้ได้มากกว่า 1,200 สายพันธุ์จากการสูญหาย และมีอีกราว 700 ชนิดที่กำลังโตอยู่ในสวนผลไม้ของเขา

“ผมตื่นเต้นที่สามารถหาแอปเปิ้ลชนิดต่างๆ ที่หายาก และช่วยฟื้นมรดกด้านการเกษตรของประเทศของเรา ถ้าผมไม่ได้ตามหาแอปเปิ้ลที่น่าสนใจ ไม่ใช่เพราะผมคิดเอาเองว่ามันไม่มีอยู่ ผมแค่จะค้นหาอย่างละเอียดถี่ถ้วนและอย่างแข็งขันเมื่อมันมีความเป็นไปได้” ทอมกล่าว

ปัจจุบันทอม อายุ 79 ปี เขายังคงตามหาสายพันธุ์แอปเปิ้ลต่อไป และมักบริจาคต้นแอปเปิ้ลให้กับสวนอนุรักษ์พันธุ์แอปเปิ้ล และนำต้นอ่อนออกขายทุกปี ภารกิจของเขาได้ช่วยรักษาความหลากหลายของพืชพันธุ์ซึ่งครั้งหนึ่งมีความสำคัญยิ่งกับชุมชนในชนบท และดูเหมือนว่า ภารกิจนี้จะเป็นภารกิจที่ไม่มีวันสิ้นสุด

อ้างอิง
A retired chemical engineer saved over 1,200 lost apples varieties from extinction
This Retired Engineer Has Saved Over 1,200 Varieties of Apples From Extinction
The Heritage Apple Hunter: The story of Tom Brown