วิริญจน์ หุตะสังกาศ
ช่วงเดือนมีนาคม-เมษายนของทุกๆ ปี ผู้คนที่ทำงานด้านหนังสือเด็กจะตื่นเต้นกันมาก ทั้งสำนักพิมพ์ นักเขียน นักวาด และตัวแทนลิขสิทธิ์ทั่วโลก ทุกคนต่างพูดถึง “มหกรรมหนังสือสำหรับเด็ก เมืองโบโลญา” (La fiera del libro per ragazzi a Bologna) ซึ่งเป็น “งานหนังสือเด็ก” ที่ยิ่งใหญ่และสำคัญที่สุดในโลก
จุดประสงค์หลักของ “มหกรรมหนังสือสำหรับเด็กเมืองโบโลญา” คือ เป็นพื้นที่แลกเปลี่ยนสำหรับผู้คนในวงการหนังสือและสื่อสำหรับเด็กเป็นหลัก คนในวงการหนังสือเด็กจากนานาประเทศจึงไปรวมตัวชื่นชมผลงานของชาติต่าง ๆ ที่อาจจะสนใจซื้อลิขสิทธิ์มาแปล สำนักพิมพ์ก็ได้ทำความรู้จักนักเขียนและนักวาดที่สไตล์ของผลงานน่าสนใจ นักวิชาการเองก็ได้ไปสำรวจหนังสือใหม่ๆ ที่มีประเด็นหรือวิธีการนำเสนอที่น่าศึกษา
ในงานหนังสือนี้จึงไม่มีการขายหนังสือจำนวนมากเหมือนในประเทศไทย มีเพียงการขายหรือแจกตัวอย่างให้ผู้ร่วมงานที่สนใจเพื่อนำไปต่อยอดเป็นการขายลิขสิทธิ์หรือการร่วมงานกันต่อไปในอนาคตเท่านั้น
บรรยากาศมหกรรมหนังสือสำหรับเด็ก เมืองโบโลญา ภาพจาก Youtube BolognaFiere Group
ในงานหนังสือเด็กที่ใหญ่ที่สุดของฝรั่งเศสอย่าง “งานหนังสือและสื่อสำหรับเยาวชน แซน-แซ็ง-เดอนี” (Salon du livre et de la presse jeunesse en Seine-Saint-Denis) สำนักพิมพ์ทั้งเล็กใหญ่จะนำหนังสือใหม่ที่ออกในปีนั้น ๆ ของมาวางขาย มีกิจกรรมพบปะนักเขียนและนักวาด และบางบูธก็จัดนิทรรศการหนังสือของตนเองด้วย ผู้เข้าชมไม่ได้มีเพียงเด็กและเยาวชนเท่านั้น ผู้ใหญ่ที่ชื่นชอบหนังสือภาพและการ์ตูนก็มาชมหนังสือใหม่ ๆ เช่นกัน
ที่สำคัญ งานหนังสือนี้ “ไม่มีลดราคาหนังสือ” เพราะถ้าหากลดราคา ทุกคนจะรอซื้อหนังสือช่วงงานหนังสือเท่านั้น และไม่อุดหนุนร้านหนังสือในยามปกติเลย สิ่งที่ดึงดูดผู้เข้าชมจึงเป็น “หนังสือใหม่” และบรรยากาศที่ได้เดินเลือกหนังสือนับหมื่นเล่มท่ามกลางผู้รักหนังสือด้วยกัน
ส่วนงานหนังสือเด็กตามเมืองต่าง ๆ ในฝรั่งเศสนั้น มักได้รับการสนับสนุนจากองค์กรท้องถิ่นทั้งรัฐและเอกชน กลุ่มเป้าหมายหลักคือผู้อ่านทั่วไป เน้นการขายหนังสือเป็นหลัก แต่จำนวนผู้เข้าชมก็จะแปรผันตามขนาดของเมือง เมืองใหญ่อาจมีบูธจากสำนักพิมพ์และร้านหนังสือเจ้าใหญ่ ๆ มา ก็จะมีหนังสือให้ชมมากทีเดียว
งานหนังสือในเมืองเล็กนั้น แม้สำนักพิมพ์ใหญ่จะไม่นำหนังสือมาให้เลือกซื้อมาก แต่สิ่งที่มีเสน่ห์มากที่สุด คือ นักเขียนท้องถิ่นสามารถเช่าบูธได้ในราคาไม่สูงเพื่อขายหนังสือที่พิมพ์เอง เราก็จะได้เห็นหนังสือภาพที่น่าสนใจและมีสไตล์การวาดที่ “นอกกระแส” ตามงานหนังสือเมืองเล็ก ๆ นี่เอง ส่วนร้านหนังสือในเมืองก็นำหนังสือที่ตนมีมาขายในงานได้เช่นกัน
งานหนังสือเด็กเมืองตูร์ (Tours) ประเทศฝรั่งเศส ปี 2023
ในประเทศไทยยังไม่ปรากฏงานหนังสือเด็กในลักษณะนี้เลย ส่วนมากจะเป็นแต่ละสำนักพิมพ์จัดงานลดราคาหนังสือของตน งานที่ใกล้เคียงอาจเป็น Big Bad Wolf ที่เน้นหนังสือสำหรับเด็กทั้งภาษาไทยและอังกฤษ แต่ก็มักพบแต่สำนักพิมพ์ใหญ่ทั้งสิ้น
จะเป็นไปได้ไหมว่า ในอนาคตอันใกล้ ประเทศไทยจะมี “มหกรรมหนังสือเด็ก” ที่เป็นพื้นที่ให้ผู้คนในวงการหนังสือเด็กทั้งไทยและต่างประเทศได้พบปะแลกเปลี่ยนกัน มีนิทรรศการหนังสือเด็ก และเป็นที่ที่เด็ก ๆ ได้ใช้เวลาเดินเลือกหนังสือกับผู้ปกครองอย่างสนุกสนาน
